“Hər nəfs ölümü dadacaqdır…”
Cahiliyyə inancına görə bir insanın başına gələ biləcək ən pis hadisələrdən biri, yaxınlarının və ya özünün ölümüdür. Ölümə yaxınlaşmış olmaq ya da bir yaxınını itirmək ən çox qorxulan mövzuların başında gəlir. Ölüm, hər vaxt bir an öncə bağlanılması və başqa mövzular açılaraq gecikdirilməsi lazım olan bir mövzu olaraq qiymətləndirilər. Cahiliyyənin sapıq anlayışna görə bəlkə bir çox mövzuya xeyir gözüylə baxıla bilər, amma bir adamın ölümündə əsla bir xeyir görülməz.
Din əxlaqını yaşamayan cəmiyyətlərin ölümü qiymətləndirmə metodları həmişə bir-birinə bənzərdir və fərqli bir düşüncə əsla ağıllardan keçməz. Söz mövzusu çevrələrdə ölüm bir yoxoluş olaraq görülməkdə və axirət həyatına tərəddüd ilə yaxınlaşılmaqdadır. Din əxlaqından uzaq insanlar üçün dünya həyatı tək həyatları, sahib ola biləcəkləri tək ömürdür. Bu səbəbdən onlara görə ölüm ilə birlikdə bu imkan tamamilə itməkdə və sapıq anlayışlarına görə ölən adamın arxasından geriyə yalnız üzüntü qalmaqdadır. Özəlliklə də çox sevdiyi bir yaxını vəfat edən bir insan iç dünyasında şübhəsiz böyük bir üzüntü və çətinlik yaşar. Hətta bir yaxınının gənc yaşda ölməsi vəziyyətində Allaha və qədərə qarşı üsyana çatan davranışlar bir-biri ardınca gəlir.
Halbuki din əxlaqından uzaq olan bu insanlar çox önəmli həqiqətləri unutmaqdadırlar:
Öncəliklə dünyadakı insanların heçbiri öz istəkləriylə dünyaya gəlməmişlər. İnsanların heçbiri öz iradələriylə həyata sahib olmamışlar. Bütün insanların həyatı Allaha aiddir; hər kəs Uca Allahın təqdir etdiyi zamanda və Onun dilməsiylə həyat tapmışdır.
Göylərin, yerin və ikisi arasındakı canlı cansız hər varlığın sahibi olan Allah, dilədiyi adamın canını dilədiyi şəkildə və dilədiyi zamanda alar. Allahın qədərdə təyin etmiş olduğu bu zamanı kimsənin təxirə salmağa və ya önə atmağa gücü çatmaz. Bu həqiqət Quranda belə bildirlər:
Allahın icazəsi olmadan heçbir nəfs üçün ölmək yoxdur. O, vaxtı ifadə edilmiş bir yazıdır. Kim dünyanın faydasını (savabını) istəsə ona ondan verərik, kim axirət savabını istəsə ona da ondan verərik. Biz şükredənləri çox yaxında mükafatlandıracağıq.
(Al-İmran Surəsi, 145)
Ayrıca insan ölümdən uzaqlaşmaq üçün nə qədər tədbir görsə, özüncə nə qədər etibarlı yerlərə sığınırsa sığınsın ölümdən qaçmaz. Heç gözləmədiyi bir şəkildə bu dünyadan ayrıla bilər. Eyni şəkildə bir yaxınının ölməməsi üçün nə qədər məşğul olsa da, hətta bütün dünyanın imkanlarını səfərbər etsə də bu istəyini –Allah dilmədikcə- gerçəkləşdirə bilməz. Bir ayədə ölümün hər yerdə insanı tapacağı ifadə edilmişdir:
Hər harda olsanız, ölüm sizi tapar; yüksək yerlərdə təhkim edilmiş qalalarda olsanız belə… (Nisa Surəsi, 78)
Bu üzdən insanın etməsi lazım olan ölümdən qaçmağa və yaxınlarını qaçırmağa çalışmaq deyil, əksinə ölümdən sonrası üçün hazırlıq etmək və sevdiyi insanların da axirətdəki sonsuz həyatları üçün hazırlıq etmələrinə vəsilə olmaqdır.
